De Open Monumentendag 2009 zal plaatsvinden op 12 en/of 13 september. Het landelijke thema is ‘Op de kaart’. Op de kaart betekent aandacht voor monumenten die op een of andere manier ooit op de kaart zijn gezet. Het zijn vaak markante gebouwen die een (stedenbouwkundige) ankerfunctie hebben of op een andere manier op een bijzondere of bepalende plek gelegen zijn. Deze gebouwen worden vaak als iconen van een stad of dorp beschouwd.
Van oudsher worden deze gebouwen al aangegeven op landkaarten of plattegronden; stadsgezichten, topografische kaarten, uitbreidingsplannen, gravures en ontwerptekeningen. Ze worden beschreven in reisgidsen en zijn ook op een ansichtkaart verkrijgbaar. Meestal zijn dit dezelfde gebouwen die ook de verbeelding van kunstenaars prikkelden en inspiratie gaven voor tekeningen, schilderijen en gedichten.
Het thema zal gaan over structuren in stad en dorp, over de samenhang tussen het monument en zijn omgeving, over de plek van een monument en de groei van een stad of dorp.
Het thema Op de kaart heeft een link met de actualiteit. Duidelijk gemaakt kan worden waarom gebieden beschermd dorps- of stadsgezicht zijn en waarom bepaalde monumenten gemeentelijke of rijksbescherming genieten. Ook het belang van Cultuurhistorische Waardenkaarten en Cultuurhistorische Effectrapportages (CHERS) kan onder de aandacht gebracht worden en gekoppeld worden aan monumenten die daar onderdeel van zijn.